Wanhoop niet!
Biografie van componist en diplomaat Robert de Roos
Omstreeks het midden van de 20ste eeuw was Robert de Roos (1907-1976) een van Nederlands meest succesvolle componisten. Zijn werken werden regelmatig uitgevoerd, in binnen- en buitenland, door gerenommeerde dirigenten, solisten en orkesten. Niemand minder dan Willem Mengelberg noemde hem in 1937 ‘een van onze meest talentvolle jongeren’.
‘Wanhoop niet!’ prijkt als motto boven verschillende van De Roos’ composities. Deze biografie verdiept het inzicht in een nauwelijks eerder beschreven periode uit de Nederlandse muziekgeschiedenis. De Roos raakte in 1923 in de ban van Dada. Hij sloot vriendschap met verschillende Franse componisten onder wie Darius Milhaud. Na zijn studie aan het Koninklijk Conservatorium (Den Haag) was hij enkele jaren Milhauds leerling. De Roos’ stijl van componeren ontwikkelde zich binnen een paar jaar van ‘heilige eenvoud’ (à la Erik Satie) naar een meer ‘gecompliceerde meerstemmigheid’.
De Roos werkte ook samen met bekende schrijvers en dichters, onder anderen met Eddy du Perron, Menno ter Braak en Adriaan Roland Holst. Van nabij was hij getuige van het droeve lot van de eerste twee in mei 1940. In Wanhoop niet! schetst biograaf Jurjen Vis een beklemmend beeld van de beperkingen die joodse en half-joodse componisten in de Tweede Wereldoorlog waren opgelegd. Robert de Roos is overeind gebleven. Bij de eerste herdenking van de slag om Arnhem (1946) klonk muziek van zijn hand: ‘Op het puin’. De Roos’ acht strijkkwartetten (1941-1976) zijn een uniek, samenhangend ensemble in de Nederlandse muziek en worden nog altijd gespeeld.
Omstreeks 1960 heeft Robert de Roos zich bevrijd van de tonaliteit en begon hij atonaal te componeren. Het was een aansprekende en emotionele atonaliteit die uit zijn pen vloeide. Eerder had hij als aquarellist ook al het figuratieve losgelaten. Omdat De Roos van de muziek niet kon leven, werkte hij overdag in loondienst en componeerde hij in de avonduren. Vanaf 1946 was hij Nederlands eerste cultureel attaché, in Parijs, en van 1957 tot 1972 was hij diplomaat in - achtereenvolgens - Caracas, Londen en Buenos Aires. Hij was nauw betrokken bij de wording van het Institut Néerlandais (1956).
Na 2000 brak er een nieuwe dageraad aan voor ‘avondcomponist’ De Roos. Verschillende cd’s met historische registraties maar ook met nieuwe opnamen (strijkkwartetten) zagen het licht. Verschilllende partituren verschenen in druk. In 2005 gaf de Robert de Roosstichting de opdracht voor de biografie.
Wanhoop niet! Biografie van componist en diplomaat Robert de Roos verschijnt in april 2014 bij Uitgeverij Van Gruting.